Zabrana ponovnog suđenja u istoj pravnoj stvari za slične prekršaje i krivična djela

Načelo ne bis in idem (ne dva puta o istom), kao jedno od osnovnih ljudskih prava i procesnih načela, propisano je u međunarnodnim konvencijama, kao i u krivičnim zakonodavstvom u BiH. Ovo načelo podrazumijeva zabranu da se istom licu ponovo sudi za isto ili slično djelo za koje se prethodno vodio prekršajni ili krivični postupak.

Zabranjeno je krivično ili prekršajno gonjenje ili suđenje za drugo djelo u mjeri u kojoj ono proizilazi iz istovrsnih činjenica ili činjenica koje su u suštini iste djelu koje je već bilo predmet pravosnažno okončanog krivičnog ili prekršajnog postupka. Prema tome, utvrđeno činjenično stanje na kome se temelji objektivni identitet javnopravnih delikata, međusobno sličnih po objektivnim obilježjima, može biti osnov za izricanje sankcije samo u jednom i to najprije pokrenutom krivičnom ili prekršajnom postupku prema istom optuženom ili okrivljenom, što isključuje mogućnost naknadnog vođenja drugog krivičnog ili prekršajnog postupka i suđenja tom licu, za drugi delikt sa sličnim obilježjem koji je proistekao iz istog događaja.

Ovakvo pravno stanovište izraženo je u više presuda Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu, kao što su: Muslija protiv Bosne i Hercegovine (predstavka br. 32042/11, presuda od 14. januara 2014. godine), Maresti protiv Hrvatske (predstavka br. 55759/07, presuda od 25. juna 2009. godine) i Zolotukhin protiv Rusije (predstavka br. 14939/03, presuda od 10. februara 2009. godine).

Sudski slučajevi koji se odnose na nedopuštenu kumulativnu primjenu prekršajnih i krivičnih djela se oglavnom ogleda u oblastima javnog reda i mira, bezbjednosti javnog saobraćaja, javnih nabavki, braka i porodice itd. Do ovih situacija dolazi kada se propiše ista radnja izvršenja prekršaja i pojedinih krivčnih djela, u kom slučaju su jednako primjenjive pravne kvalifikacije i prekršaja i krivičnog djela. U ovakvim slučajevima može da postoji samo krivično djelo ili prekršaj, a nikako oboje, bez obzira na različiti zaštitni objekat i svrhu koja se nastoji ostvariti izricanjem krivičnih, odnosno prekršajnih sankcija.

Dakle, ne može se kasnije voditi novi prekršajni ili krivični postupak, za drugo djelo sa istim ili sličnim obilježjem koji je proisteklo iz istog događaja, za koji je prethodno vođen prekršajni ili krivični postupak, usljed dejstva zabrane ponovnog suđenja u istoj pravnoj stvari – ne bis in idem.